We schrijven het jaar 1987. Palestijnse protesten tegen de Israëlische aanwezigheid in de Gazastrook, op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem monden uit in een regelrechte oorlog die zes jaar duurt. Dat conflict staat vandaag bekend als de Eerste Intifada en was de voedingsbodem voor de oprichting van een nieuwe groepering: Hamas.

Hamas staat voluit voor "Harakat al-Muqawama al-Islamiya", vertaald als de "Islamitische Verzetsbeweging". Haar oorsprong ligt binnen het Moslimbroederschap, een Egyptische politiek-religieuze beweging die vandaag in verschillende landen in het Midden-Oosten actief is. 

Hamas heeft van bij het begin van de oprichting één doel voor ogen: de vernietiging van de staat Israël. Oprichter Ahmed Yassin ziet de Israëlische Joden als indringers op het grondgebied dat de Palestijnen toebehoort. In haar oprichtingscharter citeert Hamas de martelaar Hassan al-Banna, "Israël zal bestaan en blijven bestaan totdat de islam het zal uitroeien". In 2004 wordt Yassin gedood door drie Israëlische raketten op het moment dat hij een moskee verlaat.

AP1998

Hamas is van een kleine groepering intussen uitgegroeid tot een grote organisatie die de volledige Gazastrook in handen heeft. De organisatie bestaat uit een gewapende én een politieke fractie. 

De Hamas-partij wil optreden als een extremer alternatief voor de enige andere Palestijnse partij, het gematigdere Fatah. Met haar politiek die de Israëlische staat radicaal afwijst, werd Hamas al snel populair onder de Palestijnse bevolking.

Zo kon Hamas in 2006 de verkiezingen in de Palestijnse gebieden winnen en 76 van de 132 zetels in het Palestijnse parlement in de wacht slepen. Het zorgde ervoor dat de Palestijnse politiek een splitsing onderging. Na een jaar met weinig politieke vooruitgang, jaagden Hamasaanhangers alle Fatah-politici de Gazastrook uit. 

Vandaag regeren twee verschillende groepen in de Palestijnse gebieden. De Westelijke Jordaanoever staat nu onder leiding van de Palestijnse Autoriteit, met president Mahmoud Abbas aan het roer. In de Gazastrook, dat niet rechtstreeks met de Jordaanoever verbonden is, zwaait Hamas de plak.

Copyright 2021 The Associated Press. All rights reserved.

Het politieke hoofdkantoor van Hamas bevindt zich echter niet in Gaza, maar in Qatar. Daar beslissen de leiders van de organisatie aan welke regels de bevolking in de Gazastrook zich moet houden. Het dag-tot-dag-beleid is voorbehouden aan de leden die zich wel nog in Gaza bevinden, met Yahya Sinwar aan het hoofd. Sinwar zat lange tijd in een Israëlische gevangenis voor de ontvoering van twee politieagenten, maar werd samen met 1.000 andere Palestijnen vrijgelaten in ruil voor de Israëlische soldaat Gilad Shalit. 

Hamas voert een beleid dat de islamitische regels van de Koran volgt. De politieke leiders regeren daarbij met harde hand. Activisten hebben al meermaals vragen gesteld bij de mensenrechtensituatie in het gebied, onder meer over het recht op een eerlijk proces of het recht op vrije meningsuiting.

Toch blijkt uit bevragingen onder de Palestijnse bevolking dat ze liever Hamas aan de macht zien dan president Abbas. Verschillende Gazabewoners vinden dat Abbas een overwinning van Hamas in de weg staat.

De Palestijnse bevolking heeft Hamas dus zelf verkozen en het merendeel blijkt tevreden over die keuze, maar waarom spreken we dan over een terreurgroep? Dat komt omdat Hamas extreme en gewelddadige middelen inzet tegen de Joodse bevolking. 

Volgens de Ierse terrorisme-experte Louise Richardson moet een aanval aan enkele voorwaarden voldoen om een terroristische daad te zijn. Zij zegt dat de aanval pas terroristisch is als ze een symbolische waarde heeft, politiek geïnspireerd is en een boodschap duidelijk wil maken. De belangrijkste voorwaarde: de aanval is tegen burgers gericht.

In 1993 vond voor het eerst een zelfmoordaanslag plaats die Hamas opeiste. Een terrorist reed met zijn wagen in op twee bussen. Daarbij kwam een Palestijnse burger om het leven en raakten acht Israëlische soldaten gewond. Sindsdien zijn bom- en zelfmoordaanslagen door Hamasstrijders schering en inslag.

Het was de aanleiding voor de Verenigde Staten om Hamas in 1997 tot een terroristische organisatie uit te roepen. Niet veel later volgden andere landen die beslissing, zoals het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. 

Ook in het huidige conflict maakt Hamas gebruik van terroristische middelen. Bij de gevechten op Israëlisch grondgebied bleven burgers namelijk niet gespaard. De aanval op een muziekfestival in de buurt van de grens met Gaza is daar een voorbeeld van. Daar schoten gewapende Palestijnen 260 festivalgangers neer. Ook het gijzelen van Israëlische burgers om hen in te zetten als menselijk schild, leidde tot heel wat verontwaardigde reacties. Onder de gijzelaars bevinden zich heel wat kinderen, vrouwen en oudere mensen.

Copyright 2016 The Associated Press. All rights reserved.

Naast de terroristische aanslagen heeft Hamas ook een troepenmacht van getrainde aanhangers, de Al-Qassambrigades. Kenners schatten dat Hamas zo'n 15.000 tot 40.000 strijders ter beschikking heeft, al weet niemand zeker hoeveel troepen bij de brigades horen.

Die strijders zijn niet de eerste de beste. Al vanaf een jonge leeftijd worden mannen klaargestoomd om zich bij de militaire fractie aan te sluiten. Op wapenbeurzen leren kinderen hoe ze een machinegeweer moeten vasthouden. In de zomer organiseert Al-Qassam trainingskampen, waarbij de leden verschillende gevechtstechnieken oefenen. 

Mohammed Deif staat aan het hoofd van de Al-Qassambrigades, en ook hij is geen onbekende figuur. Israël probeert de spilfiguur van de Hamasstrijders al langer uit te schakelen. Bij zeven verschillende luchtaanvallen verloor de man een arm en een been, maar hij leeft nog steeds. De heldenstatus die hij al had, werd daarmee alleen maar groter.

Het is mogelijk dat Deif ook het meesterbrein achter de nieuwe aanval op Israël is. De mannen die door de afsluiting op de grens met Israël braken, waren dan ook zijn Al-Qassamtroepen. Voor een gewapende aanval ter land, ter zee en in de lucht is minutieuze planning nodig, zeker wanneer je niet op de radar van de Israëlische inlichtingendiensten wilt verschijnen. En laat dat net iets zijn waar Deif in uitblinkt.

1. Een Palestijns kind tijdens een wapenbeurs.
2. Gevechtstrainingen op een zomerkamp in de Palestijnse stad Khan Yunis.

Dat Hamas in verschillende landen op de terroristenlijst staat, betekent niet dat de Palestijnse groep helemaal alleen staat in haar missie. Iran is een van de sterkste bondgenoten van Hamas. Het land voorziet de Palestijnen van wapens, onderdelen voor raketten en geld. Israël schat dat de Iraanse hulp zo'n 94 miljoen euro per jaar bedraagt.

Al die spullen worden natuurlijk niet netjes aan de grens met de Gazastrook afgezet om rustig op te halen. Hamas heeft doorheen de jaren een gigantisch tunnelnetwerk gebouwd om goederen heimelijk de Gazastrook binnen te smokkelen. Israël zegt een groot deel van dat netwerk vernietigd te hebben, maar enkele delen zouden nog steeds beschikbaar zijn.

Ook Qatar is een belangrijke partner van Hamas. Naast het hoofdkantoor van Hamas in hoofdstad Doha, heeft het land al verschillende donaties op de rekeningen van Hamas gestort. Toen Israël na de aanval zaterdagochtend raketten op de Gazastrook afschoot, reageerde het Qatarese ministerie van Buitenlandse Zaken dat Israël als enige verantwoordelijk was voor de escalatie van het geweld in de regio. 

De Libanese militante beweging Hezbollah toonde haar steun dan weer door zondagochtend raketten af te schieten naar militaire doelen in de Golanhoogte, ten noorden van Israël. Hoewel Hamas soennietisch is en Hezbollah het sjiisme volgt, lijken de twee groepen de laatste jaren steeds sterker naar elkaar toe te groeien. In april bezocht Hamasleider Ismail Haniyeh nog de Libanese hoofdstad Beiroet voor een ontmoeting met een kopstuk van Hezbollah.

Het geweld dat zich momenteel in Israël voltrekt, komt niet uit het niets. Het is een nieuw onderdeel van een conflict dat al meer dan een halve eeuw sluimert en regelmatig oplaait in het Midden-Oosten. Wat de uitkomst van de aanvallen zal zijn, blijft afwachten. Het menselijk leed is alvast aan beide kanten bijzonder groot, met meer dan 2.000 Palestijnen en Israëli's die al het leven lieten.

Copyright 2023 The Associated Press. All rights reserved.